Το παραμυθένιο ελληνικό χωριό του 16ου αιώνα που οι κάτοικοι του έχουν αρχαία ονόματα

Ενα χωριό που έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός και δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις γιατί.Εντυπωσιακά πέτρινα σπίτια, καλοδιατηρημένα καλντερίμια, επιβλητικά αρχοντικά μέσα σε ορεινό τοπίο με τους βραχώδεις όγκους και το πράσινο να κυριαρχούν γύρω του. Ένα πανέμορφο σκηνικό που αξίζει να το ανακαλύψεις.

Το Καπέσοβο, ένα πραγματικό μνημείο της ηπειρωτικής αρχιτεκτονικής, ιδρύθηκε γύρω στον 16ο αιώνα και στην ακμή του είχε εύρωστη αγροτική οικονομία, όμως το εμπόριο ήταν αυτό που έφερε αληθινό πλούτο και φήμη στο χωριό.

Το χωριό είναι η πατρίδα του Αλέξη Νούτσου, ο οποίος ήταν Γενικός Προεστός Ζαγορίου και Ιωαννίνων, σύμβουλος του Αλή Πασά και μέλος της Φιλικής Εταιρείας αλλά και του Ιωαννούτσου Καραμεσίνη, προεστός του Ζαγορίου.

Χαρακτηριστικό του χωριού είναι τα ονόματα των κατοίκων του.

Οι περισσότεροι έχουν αρχαία μικρά ονόματα όπως Πλάτωνας, Κλέαρχος και Θουκυδίδης. Αυτό συμβαίνει από τον 19ο αιώνα αφενός γιατί οι κάτοικοί του ήταν μορφωμένοι με κλασική παιδεία, αφετέρου γιατί έτσι ήθελαν να τονώσουν το φρόνημα και την ελληνικότητα της τουρκοκρατούμενης τότε περιοχής.

Στο κέντρο του χωριού υπάρχει ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μνημεία του Ζαγοριού. Είναι η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, του 1793, με μοναδικές τοιχογραφίες στο εσωτερικό της φτιαγμένες από τους περίφημους Καπεσοβίτες ζωγράφους και με σαφείς δυτικές επιρροές. Οι καλλιτέχνες αυτοί ζωγράφισαν πάμπολλους ναούς ή φορητές εικόνες και χρύσωσαν πολλά τέμπλα στη Βόρεια Ελλάδα.

Ήταν επαγγελματίες ζωγράφοι με μόρφωση και απόλυτο καταμερισμό εργασιών. Τρεις καλλιτεχνικές οικογένειες έδρασαν έως τις αρχές του 19ου αιώνα όταν εμφανίστηκε το επώνυμο Μπογάς για τους Καπεσοβίτες ζωγράφους, από τις μπογιές που χρησιμοποιούσαν.

Σε επίπεδο αξίας είναι αν όχι καλύτεροι, σίγουρα εφάμιλλοι με τους διάσημους Χιονιαδίτες.Ξεχωρίζει επίσης η «Πασχάλειος Σχολή» με τις δεκατρείς αίθουσες, που κτίστηκε το 1861 από τους αδελφούς Παύλο και Κωνσταντίνο Πασχάλη.

Λειτούργησε ως δημοτικό σχολείο, ενώ σήμερα στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο της Κοινότητας και τη βιβλιοθήκη με σημαντικές εκδόσεις εκ των οποίων κυριότερη είναι η πρωτότυπη Μεγάλη Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή.Από τα πιο εντυπωσιακά κτίσματα του χωριού είναι το αρχοντικό Βουλοδήμου και το τριώροφο αρχοντικό Φυλλίδη.

Από το χωριό αρχίζει παρακλάδι της χαράδρας του Βίκου που ονομάζεται Μεζαριά και η οποία χωρίζει το Καπέσοβο από το απέναντι γειτονικό χωριό, το Βραδέτο. Στην κοίτη της Μεζαριάς, υπάρχουν δυο πέτρινα θολωτά γεφύρια που οδηγούν στην πέτρινη καλντεριμωτή σκάλα (Σκάλα του Βραδέτου), με διαδοχικά πέταλα που καταλήγουν στο χωριό Βραδέτο.

Στην περιοχή της Γαρδίτσας σώζονται ερείπια οχύρωσης που ανάγονται στην ελληνιστική περίοδο. Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται το ξωκλήσι των Ταξιαρχών (1770).