Η ευγένεια δεν κοστίζει

Ας φτιάξουμε ένα σενάριο. Ένα σενάριο διαφορετικό. Ιδιαίτερο, κάπως πιο ενδιαφέρον. Ένα σενάριο με παραλλαγές. Κάθε ερώτηση στον διάλογο θα έχει πολλαπλές απαντήσεις, που θα οδηγούν και σε διαφορετικές εκδοχές τέλους της ιστορίας.

Τι χρειαζόμαστε; Χώρο, χρόνο, πρόσωπα. Στο γωνιακό καφέ του τετραγώνου, ημέρα Κυριακή, μεσημεράκι συγκεκριμένα, κι εσύ ίσα που ξύπνησες και προσπαθείς να φέρεις τα συγκαλά σου απ’ το κεφάλι που έκανες το σαββατόβραδο που πέρασε.

Σενάριο πρώτο:

«Καλησπέρα. Παρακαλώ, τι θα θέλατε;». Με τόνο άτονο, ξινό, λίγο τσαντισμένο και πειραγμένο, ίσως, μιας και καθώς εσύ διασκέδαζες μέχρι πρωίας, εκείνος ξύπνησε κανένα μισάωρο πριν πληρώσεις τον λογαριασμό στο κλαμπ, κι αναγκάστηκε να ‘ρθει εδώ για να φτιάξει καφέ σε σένα και σε μένα. «Ένα φρέντο εσπρέσσο σκέτο, και γρήγορα» του απαντάς. Κοφτά, βαριά κι ασήκωτα, αγενή, αδιάφορα κι –αν μου επιτρέπετε– υποτιμητικά, κάπως απαξιωτικά κι εγωιστικά, αφού το μόνο που σε νοιάζει εκείνη τη στιγμή είναι να στρίψεις το πολυπόθητο πρωινό συνοδευτικό στον καφέ σου τσιγάρο.

Πληρώνεις, και παίρνεις το καφεδάκι σου. Ξεκινάς να το πίνεις, αισθάνεσαι την ψυχική διέγερση, χημικά πάντα, σε τονώνει, διαπερνά το σώμα σου, και νιώθεις τη διαστολή κάθε νευρώνα και κυττάρου σου. Ωραίο συναίσθημα, δε λέω. Αλλά εκτός απ’ τη χημική-ψυχική διέγερση, ένιωσες ποτέ την πνευματική;

Σενάριο δεύτερο:

«Καλησπέρα σας. Ή, απ’ όσο κατάλαβα, καλημέρα σας». Χαμογελαστός, αστειευόμενος, όχι απαραίτητα ειλικρινά χαρούμενος, κι εξυπηρετικός. Θα προσπαθήσει να σας κάνει να νιώσετε άνετα. «Ένα φρέντο εσπρέσσο σκέτο, να φανταστώ;». Δε γνωρίζει. Θα το παίξει κορώνα-γράμματα. Αν βγει σωστός, εσύ θα εντυπωσιαστείς, θα σε εκπλήξει που θυμάται τον καφέ σου απ’ την τελευταία φορά, ή που γενικά το πέτυχε και θα κοκκινίσεις λιγάκι, θα νιώσεις κατά κάποιον τρόπο σημαντικός. Αν βγει λάθος, και πάλι θα γελάσεις και θα τον διορθώσεις, ή έστω θα σου ξεφύγει ένα διακριτικό αλλά αισθητό μειδίαμα, αν είσαι πιο αυστηρός τύπος.

Παραγγέλνεις τον καφέ σου, λοιπόν. «Έρχεται αμέσως». Καθώς κάνει τη δουλειά του, προσπαθεί να σου πιάσει την κουβέντα παρά το γεγονός ότι του είσαι, πιθανόν, παντελώς αδιάφορος κι άγνωστος. Ανταλλάζετε τρεις φράσεις. Μέχρι εκεί. Εξάλλου, σου είναι ξένος. Αλλά τώρα πέρα απ’ τη χημική διέγερση της καφεΐνης, νιώθεις την πνευματική αγαλλίαση, την ψυχική ευφορία, χαμογελάς, το πρόσωπό σου λάμπει, είσαι πρόσχαρος, έχεις κέφι και μια ζωγραφισμένη ικανοποίηση στο πρόσωπό σου.

Κατάλαβες τη διαφορά; Και στις δύο περιπτώσεις διανύεις την ίδια απόσταση σε ίδιο χρόνο με τις ίδιες κινήσεις. Μόνο που στο δεύτερο σενάριο χαμογελάς κιόλας, είσαι πιο προσιτός, πιο άνθρωπος. Δεν είναι κόπος να ‘σαι ευγενικός και να ‘χεις τρόπους. Ούτε το να μοιράζεις χαμόγελα συνοδευμένα από μικρές λέξεις και φράσεις, από ‘κείνες που μας μαθαίνανε παιδιά.

«Ευχαριστώ» και «Παρακαλώ», «Γεια σας» και «Χαίρεται», «Καλή συνέχεια» και «Εις το επανιδείν». Πες ένα κομπλιμέντο. Κάνε μια χειραψία. Αν συναντήσεις κάποιο γνωστό, ρώτα τον τι κάνει, πώς περνά, αν είναι καλά. Και ψέματα να σου πει ή έστω όχι όλη την αλήθεια, εσύ έκανες την προσπάθεια κι εκείνος θα την εκτιμήσει.

Ο κόσμος κι η ανθρωπότητα ολάκερη λειτουργούν σαν ένα δίκτυο συναισθημάτων, τηλεπικοινωνιών και διασυνδέσεων, μόνο που όλα είναι κρυμμένα κάτω απ’ την επιφάνεια, πέρα απ’ τα καθημερινά προσωπεία του εαυτού μας, πιο βαθιά μέσα μας, σε πιο πνευματικό επίπεδο. Μπορείς να νιώσεις την αύρα του διπλανού σου στην ατμόσφαιρα, την ένταση, ακόμα και τη λειτουργία του μυαλού του. Κάτι σαν την ενέργεια. Δεν εμφανίζεται, αλλά ούτε εξαφανίζεται απ’ το πουθενά, μεταφέρεται όμως κι αλλάζει μορφές. Το ίδιο ισχύει και για τον άνθρωπο∙ μπορείς να νιώσεις τη θετική αύρα των ανθρώπων από μίλια μακριά, αντίστοιχα και την αρνητική. Και μπορείς να την μεταδώσεις σε αυτούς με όλες αυτές τις απλές φράσεις και κινήσεις.

Μπορείς να αλλάξεις τη μέρα και την ψυχοσύνθεση οποιουδήποτε ανά πάσα στιγμή. Υπάρχουν δυνάμεις μεταξύ των ανθρωπίνων σχέσεων, δυνάμεις που δεν μπορεί να συλλάβει και να κατανοήσει το μυαλό. Το καταλαβαίνεις απ’ τις ματιές τους. Είτε αυτές είναι μεταξύ διδύμων αδελφών, συζύγων που έχασαν το ταίρι τους, ενός ζευγαριού που συναντήθηκε μετά από καιρό, ακόμα και μεταξύ δύο άγνωστων μαμάδων που αλληλοκοιτάχτηκαν τυχαία στη βόλτα με τα νεογέννητα μωρά τους. Ο καθένας μπορεί να συμμεριστεί τη χαρά, την επιτυχία, τον ενθουσιασμό, την απελπισία, τον φόβο, τη δυστυχία και τον πόνο του άλλου.

Γι’ αυτό και την επόμενη φορά που θα παραγγείλεις τον καφέ σου, φέρσου ευγενικά κι ανθρώπινα. Χαιρέτησε χαμογελώντας, πες «ευχαριστώ» κι ευχήσου για κουράγιο και δύναμη. Θα κάνεις έναν άνθρωπο στα επτάμισι δισεκατομμύρια λίγο πιο χαρούμενο από πριν. Μέσα από μικρές πράξεις ανθρώπινης συναισθηματικής αλληλεγγύης, άνευ κόστους και συμφερόντων.