Τα 40 σπουδαιότερα αποφθέγματα του μεγάλου μας ποιητή Οδυσσέα Ελύτη

Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ήταν ο μικρότερος από τα έξι παιδιά του Λέσβιου επιχειρηματία Παναγιώτη Αλεπουδέλη και της συμπατριώτισσάς του Μαρίας Βρανά. Ο πατέρας του εγκαταστάθηκε το 1895 στο Ηράκλειο, όπου ίδρυσε εργοστάσιο σαπωνοποιίας και πυρηνελουργίας, και δύο χρόνια αργότερα παντρεύτηκε τη μητέρα του.

Το 1929 αποτελεί καθοριστικό έτος για την ποιητική του διαδρομή. Ανακαλύπτει τον σουρεαλισμό και διαβάζει Λόρκα και Ελιάρ. Γράφει τα πρώτα του ποιήματα και τα στέλνει με ψευδώνυμο σε περιοδικά.

Το 1943 κυκλοφορεί τη δεύτερη ποιητική του συλλογή Ήλιος ο Πρώτος μαζί με τις παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα, μια αλληγορική αντίσταση μέσα στην Κατοχή, καμουφλαρισμένη σε μια υπερρεαλιστική φόρμα, όπως η Αμοργός του Γκάτσου και ο Μπολιβάρ του Εγγονόπουλου, που κυκλοφορούν την ίδια χρονιά.

Το 1979 έρχεται η μεγάλη στιγμή για τον ποιητή. Στις 18 Οκτωβρίου η Σουηδική Ακαδημία ανακοινώνει ότι θα του απονεμηθεί το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας «για την ποίησή του, που με βάθρο την ελληνική παράδοση περιγράφει με αισθητική δύναμη και υψηλή πνευματική διακριτικότητα, τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για την ελευθερία και τη δημιουργία». Στην ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας επισημαίνεται ότι το Άξιον Εστί αποτελεί ένα από τα αριστουργήματα της ποίησης του 20ου αιώνα. Ο Ελύτης παρέστη στην καθιερωμένη τελετή απονομής στις 10 Δεκεμβρίου 1979 στη Στοκχόλμη, παραλαμβάνοντας το βραβείο από τον βασιλιά της Σουηδίας Κάρολο Γουσταύο και γνωρίζοντας παγκόσμια δημοσιότητα.

Ο Οδυσσέας Ελύτης αποτέλεσε έναν από τους τελευταίους εκπροσώπους της λογοτεχνικής γενιάς του τριάντα, ένα από τα χαρακτηριστικά της οποίας υπήρξε το ιδεολογικό δίλημμα ανάμεσα στην ελληνική παράδοση και τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό. Ο ίδιος ο Ελύτης χαρακτήριζε τη δική του θέση στη γενιά αυτή ως παράξενη, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «από το ένα μέρος ήμουνα ο στερνός μιας γενιάς, που έσκυβε στις πηγές μιας ελληνικότητας, κι απ’ την άλλη ήμουν ο πρώτος μιας άλλης που δέχονταν τις επαναστατικές θεωρίες ενός μοντέρνου κινήματος».

1. “Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις”.

2. “Τα τρία Τ της επιτυχίας: Ταλέντο, Τόλμη, Τύχη”.

3. “Πιάσε το ΠΡΕΠΕΙ από το ιώτα και γδάρε το ίσαμε το πι”.

4. “Είναι διγαμία ν’ αγαπάς και να ονειρεύεσαι”.

5. “Την αλήθεια την «φτιάχνει» κανείς ακριβώς όπως φτιάχνει και το ψέμα”.

6. “Η λύπη ομορφαίνει επειδή της μοιάζουμε”.

7. “Το «κενό» υπάρχει όσο δεν πέφτεις μέσα του”.

8. “Κάνε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά”.

9. “Όταν ακούς «τάξη», ανθρωπινό κρέας μυρίζει”.

10. “Βαρύς ο κόσμος να τον ζήσεις,όμως για λίγη περηφάνια το άξιζε”.

11. “Χαράξου κάπου με οποιονδήποτε τρόπο και μετά πάλι σβήσου με γενναιοδωρία…”

12. “Και η Ποίηση πάντοτε είναι μία όπως ένας είναι ο ουρανός. Το ζήτημα είναι από πού βλέπει κανείς τον ουρανό.Εγώ τον έχω δει από καταμεσίς της θάλασσας”.

13. “Για να πατάς στέρεα στη γη, πρέπει το ένα πόδι σου να είναι έξω από τη γη”.

14. “Όταν η συμφορά συμφέρει, λογάριαζέ την για πόρνη”.

15. “Αλλά με τις ξόβεργες μπορεί να πιάνεις πουλιά, δεν πιάνεις ποτέ το κελαηδητό τους. Χρειάζεται η άλλη βέργα, της μαγείας, και ποιος μπορεί να την κατασκευάσει αν δεν του ’χει από μιας αρχής δοθεί;”

16. “Από τον Θεό τραβιέται ο άνθρωπος όπως ο καρχαρίας από το αίμα”.

17. “Το άπειρο υπάρχει για μας όπως η γλώσσα για τον κωφάλαλο”.

18. “Αρκετά λατρέψαμε τον κίνδυνο κι είναι καιρός να μας το ανταποδώσει”.

19. “Μια νομοθεσία εντελώς άχρηστη για τις Εξουσίες θα ‘τανε αληθινή σωτηρία”.

20. “Τη μαγεία δεν την πιάνεις με την ερμηνεία της μαγείας, πόσο μάλλον με την περιγραφή της ερμηνείας της μαγείας. Ή κελαηδάς ή σωπαίνεις. Δε λες: αυτό που κάνω είναι κελαηδητό!”

21. “Δυστυχώς και η Γη με δικά μας έξοδα γυρίζει”.

22. “Η αλήθεια βγαίνει χυτή σαν το νιόκοπο άγαλμα, μόνον μέσ’ από τα καθάρια νερά της μοναξιάς· κι η μοναξιά της πένας είναι από τις πιο μεγάλες”.

23. “Ο Νόμος που είμαι δεν θα με υποτάξει”.

24. “Ένας «Αναχωρητής» για τους μισούς είναι, αναγκαστικά, για τους άλλους μισούς, ένας «Ερχόμενος»”.

25. “Φτασμένες οι προλήψεις σε μια καθαρότητα μαθηματική, μας οδηγούν στη βαθύτερη γνώση του κόσμου”.

26. “Αλλά κάτεχε ότι μονάχα κείνος που παλεύει το σκοτάδι μέσα του θα ‘χει μεθαύριο μερτικό δικό του στον ήλιο”.

27. “Ήρθαν ντυμένοι “φίλοι” αμέτρητες φορές οι εχθροί μου το παμπάλαιο χώμα πατώντας”.

28. “Ναι, ο Παράδεισος δεν ήταν μια νοσταλγία.Ούτε, πολύ περισσότερο, μια ανταμοιβή.Ήταν ένα δικαίωμα”.

29. “Κι έναν πόντο πιο ψηλά να πάτε, άνθρωποι, ευχαριστώ θα σας πει ο Θεός”.

30. “Τρώγε την πρόοδο και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια της”.

31. “Ο ήλιος σκάει μέσα μας κι εμείς κρατάμε την παλάμη στο στόμα έντρομοι”.

32. “Στην κακή μοιρασιά πάντοτε ο Θεός ζημιώνεται”.

33. “Όπου ακούς αέρα είναι η γαλήνη που βρυκολάκιασε”.

34. “Ψαρεύοντας έρχεται η θάλασσα”.

35. “Θεέ μου τι μπλε ξοδεύεις για να μη σε βλέπουμε”.

36. “Τη γλώσσα μου έδωσαν Ελληνική.Το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου”.

37. “Πριν απ’ τα μάτια μου ήσουν φως.Πριν απ’ τον Έpωτα έpωταςΚι όταν σε πήρε το φιλί,Γυναίκα”.

38. “Μέσα στη θλίψη της απέραντης μετριότητας, που μας πνίγει από παντού, παρηγοριέμαι ότι κάπου, σε κάποιο καμαράκι, κάποιοι πεισματάρηδες αγωνίζονται να εξουδετερώσουν τη φθορά”.

39. “Το ελάχιστο θέλησα και με τιμώρησαν με το πολύ”.

40. “Κείνο που σου προσάπτουνε τα χελιδόνια είναι η άνοιξη που δεν έφερες”.

Σε απόσπασμα από εκπομπή της ΕΡΤ, παρακολουθήστε τον Ελύτη να μιλά λίγο μετά τη βράβευσή του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979.