Πειράζει που δεν είμαι ευτυχισμένος;

Μέσα από τη δήθεν «ενθάρρυνση», πλημμυρίζει η απαγόρευση: απαγορεύεται να μην είσαι καλά!

• «9 + 1 τρόποι να αγγίξεις την ευτυχία»
• «Μάθε να κάνεις τις σωστές επιλογές και θα δεις τη ζωή σου να αλλάζει»
• «Σκέψου θετικά και διώξε την τοξικότητα»
• «Δοκίμασε κι εσύ τα παρακάτω tips και θα μεταμορφωθείς!»
• «Πώς να ζήσουμε πιο υγιείς και γεμάτοι ενέργεια»
• «23 απλά βήματα για να αποκτήσεις μία θετική στάση στη ζωή σου»
• «Φρόντισε τον εαυτό σου και πάψε να γκρινιάζεις»
• «Δώσε τέλος στη μιζέρια»
• «Μάθε πώς να μεταδίδεις θετική ενέργεια και γίνε πιο ελκυστικός»

Πιασάρικοι, κοφτοί τίτλοι περιοδικών/βιβλίων/άρθρων που πάντα απευθύνονται σε σένα, εσένα που θα τους διαβάσεις, εσένα που, διαβάζοντάς τους, όσο υποψιασμένος και νά ‘σαι, ίσως κάπου αναρωτηθείς « είμαι αρκετά έτσι; »

Το «έτσι» ορίζεται κατά περίπτωση: υγιής, γεμάτος θετική ενέργεια, αρρενωπός, θηλυκή, καλός σύντροφος, αγαπητή, ευτυχισμένος.

Ένας απαστράπτων κόσμος που επιδιώκει να οικειοποιηθεί, κάθε άλλο παρά με μετριοπάθεια, όλο και περισσότερο χώρο από τη σφαίρα του δυνατού.

Υπάρχουν διάφορα ωραία και ευφάνταστα σλόγκαν που κατά καιρούς στιγματίζουν εποχές ολόκληρες, διαμορφώνουν ιδεολογίες διαδεδομένες και τελικά σχηματίζουν συνειδήσεις και ψυχικές καταστάσεις πολύ συγκεκριμένες-τρόπους να υπάρχουμε. Αν καταπιαστούμε με τα τρέχοντα σλόγκαν του δυτικού πολιτισμού, θα εντοπίσουμε το εξής εκρηκτικό κοκτέιλ: λίγο από yolo, με αρκετό από «το σύμπαν θα συνομωτήσει για σένα» μέσα, τιγκαρισμένο ως απάνω με θετική ενέργεια και πασπαλισμένο με χρυσόσκονη ευτυχίας.

(Όποιος το βρήκε και το ήπιε, ας μας πει εντυπώσεις. Και τον παρακαλούμε να μην παραλείψει να μας πει και λίγα πράγματα για την καθημερινότητά του για να καταλάβουμε αν είναι πραγματικός ή αν βγήκε από παραμύθι.)

Όλη αυτή η ρητορική του συρμού λοιπόν, όσο χαριτωμένη κι αν είναι, αν την κοιτάξεις καλύτερα κι από κοντά, θα διακρίνεις ένα πολύ αυταρχικό πρόσωπο. Ένα πρόσωπο που, μέσα από τη δήθεν «ενθάρρυνση», πλημμυρίζει από απαγόρευση: απαγορεύεται να μην είσαι καλά. Κι αν δεν είσαι, πρέπει να σε φτιάξεις.

Η ευτυχία ως επιταγή. Είναι στο χέρι σου να την κατακτήσεις. Όποιος κι αν είσαι, απ’ όπου κι αν έρχεσαι, όπου κι αν ζεις, έχεις την ευθύνη της ευτυχίας σου. Κι αντίστροφα: είσαι ανεπαρκής αν δεν το καταφέρεις. Άλλωστε, για να θυμηθούμε και την εκλιπούσα Σιδηρά Κυρία, «δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν άνδρες και γυναίκες, ατομικές οντότητες και οικογένειες». Εμπρός λοιπόν στον αγώνα της αυτοπραγμάτωσης, ένας-ένας, με τη σειρά, κι όσοι αντέξουν. Τους λοιπούς θα τους αναλάβει η επιστήμη –θεραπεία, αγωγή,διαχείριση κοινώς της ανεπάρκειάς τους- ή το περιθώριο που, από καταβολής κόσμου ξέρουμε καλά πως χωράει πολλούς, κανείς δεν περισσεύει εκεί.

Αυτοί λοιπόν που (νομίζουν πως) θα τα καταφέρουν κι οι άλλοι που δεν προσπάθησαν αρκετά κι απέτυχαν. Ο καθένας υπεύθυνος για τον εαυτό του.

Η αυτοπραγμάτωση είναι πράγματι μία πολύ όμορφη κι εύστοχη λέξη. Μόνο που τη λέμε χωρίς να ξέρουμε, ή να συμφωνούμε πάντα, σε τί αναφερόμαστε. Είναι το αμερικάνικο όνειρο? Είναι η περίφημη εσωτερική γαλήνη? Έιναι η ευτυχία? Κι όλα αυτά είναι καταστάσεις που περιμένουν κάπου στο βάθος της διαδρομής μας να τις φτάσουμε?

Αν είναι έτσι, δεν πρέπει να ξεχνάμε και τον αντίστροφο συλλογισμό, που βρίθει από ενοχή. Και λέει πως «εγώ φταίω που δεν τα κατάφερα», «δεν είμαι αρκετά καλός», «μου αξίζει να υποφέρω», φέροντας όλες τις καταθλιπτικές συμπαραδηλώσεις που μπορεί κανείς να διακρίνει εδώ.

Δεν  θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Όσο το πρόβλημα χάνει την κοινωνική του διάσταση, όσο αποστειρώνεται καλά στο ατομικό βάζο του καθενός, η κατάληξη είναι (κυριολεκτικά) μοιραία και λέει πως κάτι εγώ δεν κάνω καλά, γι’ αυτό και δε νιώθω καλά.

Για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους: φυσικά και δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών για τις επιλογές μας, φυσικά και η προσπάθεια για κάτι είναι μία επιλογή που ο καθένας μπορεί να κάνει, ανάλογα με τις δυνατότητες και τις επιθυμίες του. Όμως: δεν ζούμε μόνοι μας. Είμαστε πλάσματα καθορισμένα από το πλαίσιο, από την ιστορία, από τη θέση μας στην κοινωνία, από τις προοπτικές που αυτή μας επιτρέπει και από τις ζωές των συνανθρώπων μας. Κι αν όλο αυτό το κάδρο είναι θλιβερό και άνισο, δεν έχουμε καμία υποχρέωση να είμαστε ευτυχισμένοι και θετικοί. Δεν το χρωστάμε σε κανέναν.

Αν δε νιώθουμε καλά, δε νιώθουμε καλά και τέλος. Ο ψυχαναγκασμός του «πρέπει να νιώσεις καλά», μας απομακρύνει από την επαφή με τον εαυτό μας, μας κατατάσσει ως «μίζερους» και, τελικά, μας απομονώνει. Το πρόβλημα, η στεναχώρια, η θλίψη μπορούν απλά να υπάρχουν χωρίς να πρέπει να τα εξαφανίσουμε με το στανιό. Μπορούν να μας φέρουν ουσιαστικά κοντά με άλλους, μπορούν να μας ενεργοποιήσουν για συλλογικές λύσεις και όχι για την κατάκτηση της ατομικής ευτυχίας.

Άλλωστε η ευτυχία δεν είναι κάτι σταθερό που σε περιμένει να το κατακτήσεις. Δεν είναι βουνοκορφή. Είναι μία κατάσταση σκορπισμένη σε στιγμές μέσα στη διάρκεια της ζωής, είναι η πληρότητα που νιώθεις σε ένα δεδομένο τόπο και χρόνο και που, σε έναν επόμενο τόπο και χρόνο, θα αντικασταθεί από ανία, θλίψη, θυμό, απογοήτευση, κ.ο.κ. Και δεν πειράζει καθόλου. Και δε θα μας επιδιορθώσει καμία θετική ενέργεια και κανένα ηλεκτρικό ρεύμα αισιοδοξίας.

Δεν υπάρχει άτομο νέτα σκέτα. Υπάρχουν άτομα που ζουν μέσα στην κοινωνία και μαζί με αυτήν. Κι έχουν δικαίωμα να είναι απογοητευμένα, θυμωμένα, απαισιόδοξα, μελαγχολικά. Κι όταν ο κόσμος γύρω καίγεται και καταρρέει, να μη γυρνάνε εμμονικά την πλάτη σάμπως η μυρωδιά του καμμένου θα τους δηλητηριάσει την ευωδία της εσωτερικής τους αρμονίας.

Γιούλη Δροσοπούλου (ψυχολόγος)