Οι ανεμόμυλοι της Ελλάδας: Οι πέτρινοι γίγαντες των νησιών μας

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά γνωρίσματα των νησιών του Αιγαίου, κυρίως του κεντρικού και του νότιου, είναι οι ανεμόμυλοι.

Αναμφισβήτητα, το νησί που έχει ταυτιστεί με τους ανεμόμυλους είναι η Μύκονος. Τον 19ο αιώνα, λειτουργούσαν 28 ανεμόμυλοι, οι οποίοι μαζί με την αρτοποιία αποτελούσαν την βασική απασχόληση των  κατοίκων του νησιού.

Στην Αμοργό έχουν καταγραφεί 44 ανεμόμυλοι. Από αυτούς οι 5 έχουν εξαφανιστεί. Στα τέλη του 19ου αιώνα, δηλαδή γύρω στο 1900, στο νησί λειτουργούσαν 35 ανεμόμυλοι. Σήμερα στη Χώρα της Αμοργού έχουν απομείνει 11 ανεμόμυλοι, που εντυπωσιάζουν τους επισκέπτες.

Οι ανεμόμυλοι είναι γνωστοί στον ελλαδικό χώρο από τα αρχαία χρόνια. Ο πρώτος ανεμόμυλος σχεδιάστηκε από τον Ήρωνα τον 1o μ. Χ. αιώνα. Ήταν οριζόντιου άξονα περιστροφής και είχε τέσσερα πτερύγια. Στην Ελλάδα η χρήση των ανεμόμυλων υπήρξε αρκετά εκτεταμένη, λόγω του πλούσιου αιολικού δυναμικού της χώρας.

Αν και είχαν εμφανιστεί πολλούς αιώνες πριν, η χρήση τους καθιερώθηκε κατά τη Βυζαντινή περίοδο, γνωρίζοντας ακόμα μεγαλύτερη διάδοση κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, κυρίως στο ανατολικό Αιγαίο αλλά και στην ενδοχώρα.

Το τοπίο των Κυκλάδων είναι συνυφασμένο με την ύπαρξη ανεμόμυλων. Στην Πάρο και την Αντίπαρο, στην Μήλο και την Κίμωλο, στη Σαντορίνη ο επισκέπτης θα συναντήσει ανεμόμυλους.

Αλλά και στη Σίφνο και την Σέριφο οι ανεμόμυλοι προσθέτουν τη δική στους χαρακτηριστική νότα στο τοπίο.

Οι ανεμόμυλοι κατά κανόνα στεγάζονταν σε κυλινδρικά, πέτρινα, διώροφα κτίρια. Στον επάνω όροφο βρισκόταν ο άξονας και το σύστημα μετάδοσης της κίνησης, ενώ στον κάτω όροφο γινόταν η άλεση και αποθήκευση των σιτηρών.

Τα πτερύγιά τους ήταν πάνινα, 5-15 μέτρα σε μήκος και πλάτος το 1/5 του μήκους τους. Ένας ανεμόμυλος μπορούσε να αλέσει 20-70 κιλά σιτηρών την ώρα, ανάλογα με την ένταση και τη φορά του ανέμου.

Τα κτίσματα που στέγαζαν τους ανεμόμυλους ενσωματώθηκαν στο περιβάλλον επιτυχώς και με το πέρασμα των χρόνων δέθηκαν με αυτό και θεωρήθηκαν στη συνείδηση των ανθρώπων αναπόσπαστο κομμάτι του.

Παραπονεμένα δεν μένουν τα Δωδεκάνησα, αφού στη Λέρο, στο δρόμο προς το κάστρο της Παναγιάς υπάρχουν 6 αναπαλαιωμένοι ανεμόμυλοι. Αλλά και στην Κάρπαθο, την Ρόδο, την Πάτμο και την Αστυπάλαια.

Ανεμόμυλοι δεν υπάρχουν μόνο στο Αιγαίο. Το Ιόνιο έχει κι αυτό τους δικούς του. Στην Κέρκυρα, οι ανεμόμυλοι φαίνεται να εισήχθησαν τον 15ο αιώνα. Η λειτουργία τους σταμάτησε νωρίς, τον 19ο αιώνα. Σήμερα στον κόλπο της Γαρίτσας βρίσκεται ένας όμορφος ανασκευασμένος ανεμόμυλος. Ένας ακόμα υπάρχει στο νησί της Ερείκουσας, βόρεια της Κέρκυρας.

Στη Ζάκυνθο, στο Σκινάρι πάνω από τις περίφημες Γαλάζιες Σπηλιές υπάρχουν δύο ανεμόμυλοι, από τους οποίους ο ένας πέτρινος. Οι ανεμόμυλοι, που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν για την παρασκευή αλεύρων, σήμερα έχουν διαμορφωθεί και αποτελούν τουριστικά καταλύματα.

Σήμερα οι περισσότεροι ανεμόμυλοι έχουν ερειπωθεί και διατηρούνται ελάχιστοι, κυρίως για τουριστικούς λόγους. Κάποιοι έχουν ανακατασκευαστεί και χρησιμοποιούνται ως ενοικιαζόμενα δωμάτια.