Ναύπακτος: Νησί και κάστρο μαζί, περαντζάδα στο παλιό λιμάνι

Ναύπακτος: Νησί και κάστρο μαζίΗ φουτουριστική γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου έφερε κοντά μας την καστροπολιτεία της Ρούμελης με τη βενετσιάνικη φινέτσα. Κοντά της βρίσκονται μερικές από τις ωραιότερες παραλίες και οικισμούς του Κορινθιακού κόλπου.

Κτισμένη σε μια καταπράσινη τοποθεσία, τη διακρίνεις από μακριά – από την απέναντι παραλία του Ρίου στην Πελοπόννησο. Τα γερασμένα τείχη του κάστρου της κατηφορίζουν έως την παραλία του Κορινθιακού και το βενετσιάνικο λιμανάκι της προσφέρει προστασία στα μικρά πλεούμενα των ντόπιων.

Από κοντά, η παραθαλάσσια καστροπολιτεία της Ρούμελης είναι ακόμη ωραιότερη. Η ομορφιά της όμως δεν είναι κραυγαλέα. Απολαμβάνοντας την πέτρινη αγκαλιά του κάστρου της, αποπνέει μια πρωτόγνωρη αίσθηση γαλήνης και ηρεμίας που θυμίζει άλλες εποχές. Είναι άλλωστε μια πόλη όπου το παρελθόν αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του παρόντος.

Λίγες πόλεις του ελλαδικού χώρου έχουν καταφέρει να περάσουν από την προϊστορική εποχή στη σύγχρονη, όπως η Ναύπακτος. Βυζαντινοί, Τούρκοι, Ενετοί, αν και προσωρινοί κατακτητές, φρόντισαν να αφήσουν ανεξίτηλη την υπογραφή τους. Τα διάσπαρτα μνημεία γεννούν την επιθυμία να γνωρίσεις την τρισχιλιετή ιστορική διαδρομή της πόλης.

Ζωντανή παραμένει εδώ η ατμόσφαιρα της γειτονιάς, όπως τη βίωνε σε παλιότερες εποχές η Ελλάδα. Σπίτια φιλόξενα με πόρτες ανοιχτές, παιδιά που παίζουν στα σοκάκια, αυλές που μοσχοβολούν από το αγιόκλημα και το γιασεμί, άνθρωποι ζεστοί και φιλόξενοι. Τη Ναύπακτο, την ανακαλύπτεις περπατώντας την. Οσο πιο ψηλά σκαρφαλώνεις τόσο οι εκπλήξεις μεγαλώνουν. Από τις καφετέριες του λόφου απλώνεται στα πόδια σου σαν περίτεχνο περιδέραιο με φόντο τη γέφυρα Ρίου – Αντιρρίου, το σύγχρονο τεχνολογικό θαύμα που έφερε τη Ναύπακτο πιο κοντά στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Λίγο ψηλότερα, η πύλη του κάστρου οδηγεί σ’ έναν χώρο φορτωμένο με ιστορικές μνήμες και ηρωικά κατορθώματα. Αρκετά πιο ψηλά, στην κορυφή του λόφου, στο ψηλότερο σημείο του κάστρου, το θέαμα γίνεται συναρπαστικό. Φαίνεται εύκολο να ανοίξεις τα χέρια σου και να κλείσεις όλη την πόλη σε μια αγκαλιά.

Το βλέμμα όμως συνεχίζει να ταξιδεύει, πέρα ως πέρα μέσα στη θάλασσα. Εκεί που συγκρούστηκαν Ευρωπαίοι και Οθωμανοί, σε μια από τις πιο λυσσαλέες ναυμαχίες της παγκόσμιας Ιστορίας. Ο στόλος της Ιερής Χριστιανικής Συμμαχίας κέρδισε μια καθοριστικής σημασίας νίκη, βάζοντας «φρένο» στον επεκτατισμό των Τούρκων.

Μεταξύ των τραυματιών ήταν ο Ισπανός συγγραφέας του «Δον Κιχώτη», Μιχαήλ Θερβάντες, που έχασε το αριστερό του χέρι. Το ημερολόγιο έδειχνε τότε 7 Οκτωβρίου του 1571 και η Ναύπακτος περνούσε στην Ιστορία…

Η Ναύπακτος έμεινε στην ιστορία από την ομώνυμη ναυμαχία (7/10/1571). Αντίπαλοι τέθηκαν ο τουρκικός στόλος με 300 πλοία και ο στόλος της τριπλής χριστιανικής συμμαχίας (Ισπανίας, Βενετίας και Παπικού κράτους) με 200 πλοία. Αρχηγός της ναυτικής σταυροφορίας ήταν ο Δον Χουάν ντε Αούστρια. Υπήρξε από τις αιματηρότερες της παγκόσμιας ναυτικής ιστορίας. Οι νεκροί -και από τις δυο πλευρές- έφτασαν τους 30.000, οι περισσότεροι ήταν Τούρκοι. Με αυτήν τη νίκη τους, οι Ευρωπαίοι κατάφεραν να ανακόψουν την επεκτατική πολιτική της Οθωμανικής αυτοκρατορίας προς την Ευρώπη.

Με το Διάταγμα της 31-8-1949 (ΦΕΚ 202 τ. Α’) η Ναύπακτος χαρακτηρίσθηκε τουριστική πόλη. Επίσης, με την Φ. 31\5434\3888 από 18-2-1973, απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού, η πόλη χαρακτηρίσθηκε ως τόπος ιστορικός και ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους. Εχουν καταγραφεί συνολικά 185 ιστορικά μνημεία και κτίρια.

Από την εποχή των Πελασγών, η Ναύπακτος προστατευόταν με κάστρο, που περιοριζόταν όμως στην κορυφή του λόφου. Οι Ενετοί ήταν εκείνοι που έδωσαν τη τελική σημερινή μορφή του κάστρου. Οταν κατέλαβαν την πόλη (1407), έκτισαν ψηλότερα και επιβλητικότερα τείχη, δημιουργώντας πέντε αμυντικές ζώνες – διαζώματα, πρόσθεσαν πύργους (συνολικά 25) και οχύρωσαν το λιμάνι.

Επί των ημερών τους (1407-1499), το κάστρο ήταν το μοναδικό στην Ευρώπη με πέντε αμυντικά διαζώματα που ξεκινούσαν από το λιμάνι και κατέληγαν στην κορυφή του λόφου.

Το πρώτο διάζωμα είναι στο παλιό λιμάνι που μοιάζει με πέταλο. Το δεύτερο αμυντικό διάζωμα φέρει την ονομασία Βεζίρ Τζαμί. Εδώ απλώνονται οι γειτονιές της παλιάς πόλης. Λιθόστρωτα καλντερίμια, παλιά αρχοντικά, κρήνες, πέτρινες κατοικίες Σουλιωτών καπεταναίων, τούρκικα χαμάμ και το αναστηλωμένο σπίτι του Τζαβέλα βρίσκονται εδώ. Στα σύνορα του πρώτου με το δεύτερο διάζωμα υψώνεται και το πέτρινο ρολόι της Ναυπάκτου, που κτίστηκε το 1914.

Πριν συνεχίσετε την ανάβασή σας στα επόμενα διαζώματα του κάστρου, μπορείτε να κάνετε μια στάση στις καφετέριες που υπάρχουν και να απολαύσετε τη θέα της Ναυπάκτου και των παραλιών της, του Κορινθιακού κόλπου και του ορεινού ανάγλυφου της Βόρειας Πελοποννήσου.

Στο τρίτο διάζωμα ξεχωρίζουν η αποθήκη πυρομαχικών και ένας τεράστιος ορθογώνιος πύργος. Κατοικίες εδώ δεν υπάρχουν, όπως άλλωστε και στο επόμενο -τέταρτο- διάζωμα, που έχει υπόγειες δεξαμενές νερού, τεχνητές στοές και στρατώνες. Θα δείτε επίσης το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία και ένα παρακείμενο βυζαντινό παρεκκλήσι. Οι ανασκαφές που έγιναν εδώ από την αείμνηστη αρχαιολόγο Φραγκίσκα Κεφαλλονίτου ανέδειξαν μια παλαιοχριστιανική Βασιλική και ένα τζαμί.

Το πέμπτο διάζωμα βρίσκεται 200 μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, είναι πνιγμένο μέσα στα πεύκα και χωρίζεται σε δύο επίπεδα: το πρώτο, εκτός από την υπόγεια δεξαμενή νερού έχει δύο μεγάλες στοές που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των στρατιωτών. Στο δεύτερο επίπεδο ξεχωρίζει μια -περιτριγυρισμένη από στιβαρά τείχη- μικρή πλατεία, η οποία θεωρείται το υψηλότερο σημείο του κάστρου, που οι Τούρκοι αποκαλούσαν Ιτς Καλέ.

Σήμερα, παρά τις καταστροφές και φθορές που έχει υποστεί, το κάστρο της Ναυπάκτου αποτελεί ιστορικό σημείο αναφοράς για την πόλη και ένα από τα πιο σημαντικά και καλοδιατηρημένα παραδείγματα φρουριακής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.

Η γνωριμία με τη Ναύπακτο ξεκινά πάντα από το παλιό λιμάνι, εκεί όπου χτυπά η καρδιά της πόλης. Μοιάζει με μια ασφαλή, ολοστρόγγυλη αγκαλιά με άνοιγμα περίπου 35 μ. ανάμεσα στον ανατολικό και τον δυτικό βραχίονα και έκλεινε παλιά με μια χοντρή αλυσίδα. Στη μια και στην άλλη άκρη ορθώνονται δυο μικροί βενετσιάνικοι πύργοι και ανάμεσά τους λικνίζονται λίγα χρωματιστά πλεούμενα. Η αναστήλωση των κτιρίων και η δημιουργία μικρών καλαίσθητων καφέ ομόρφυνε κατά πολύ αυτό το ιστορικό κομμάτι της πόλης.

Στον ανατολικό πυργίσκο θα δείτε τον ναυτικό φάρο και κοντά του το Φετιχιέ Τζαμί (λειτουργεί ως αρχαιολογικός χώρος). Στον δυτικό βραχίονα υπάρχει ο ανδριάντας του πυρπολητή Γιώργου Ανεμογιάννη, που θανατώθηκε εδώ από τους Τούρκους (1821). Ανατολικά και δυτικά του λιμανιού ξεκινούν οι δύο παραλίες της πόλης (Ψανή και Γρίμποβο), όπου μπορείτε να χαρείτε το μπάνιο σας.

Εκτός όμως από το κάστρο και τον χώρο του λιμανιού, υπάρχουν κι άλλες «γωνιές» της πόλης που περιμένουν να τις ανακαλύψετε. Στην πλατεία του λιμανιού, με τα δυο τεράστια πλατάνια, θα πιείτε καφέ δίπλα στην προτομή του Σουλιώτη στρατηγού Νότη Μπότσαρη. Μετά μπορείτε να περπατήσετε στον παλιό εμπορικό πεζόδρομο Στενοπάζαρο (οδός Κανάβου), με τα καταστήματα.

Η κίνηση στο σημείο αυτό της πόλης είναι διαρκής, καθώς αποτελεί το αγαπημένο στέκι της νεολαίας.

Στο τέλος του Στενοπάζαρου βρίσκεται ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Δημητρίου, πολιούχου της πόλης. Σε κοντινή απόσταση είναι το Δημαρχείο και ακριβώς απέναντι το αρχοντικό του λογοτέχνη Γεωργίου Αθανασιάδη-Νόβα με τους εντυπωσιακούς ανθόκηπους. Γεύση από τη παλιά Ναύπακτο προσφέρει και η πλατεία Τζαβελαίων, με τα άφθονα τρεχούμενα νερά, τα πλατάνια, τις χασαποταβέρνες και τα μικρομάγαζα.