Μαστιχοχώρια: Τα χωριά της Χίου με άρωμα μαστίχας

Τα μαστιχοχώρια είναι η πατρίδα της μαστίχας, η οποία έχει κάνει τη Χίο ξακουστή σε όλο τον κόσμο. Χωριά γραφικά, μοναδικά, πανέμορφα, όπου οι γεύσεις και οι μυρωδιές κυριαρχούν. Παραδοσιακά κτίσματα, λουλουδιαστές αυλές, άρωμα εσπεριδοειδών είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία που συνθέτουν ένα παραμυθένιο σκηνικό, σχεδόν μυθικό.

Η μαστίχα είναι ένα προϊόν γνωστό από την αρχαιότητα για τις ιδιαίτερες θεραπευτικές του ιδιότητες. Είναι το σήμα κατατεθέν της Χίου, από την οποία παράγονται διάφορα τοπικά προϊόντα. Πάμε να γνωρίσουμε τα Μαστιχοχώρια της Χίου, τον τόπο καταγωγής της μαστίχας μέσα από ένα συγκλονιστικό αφιέρωμα και μοναδικό φωτογραφικό υλικό.

Τα Μαστιχοχώρια βρίσκονται στο νότιο τμήμα της Χίου, που για πολλούς είναι και το ομορφότερο. Τα Μαστιχοχώρια έχουν διατηρήσει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική.

Μέσα στα στενάκια μπορεί να χαθεί κανείς και να ταξιδέψει σε μία εποχή που φτάνει ως το 14ο αιώνα όπου και χτίστηκαν τα χωριά. Ακόμα μπορεί κανείς να δοκιμάσει το πιο περιζήτητο κρασί της αρχαιότητας, τον Αριούσιο οίνο, να γευτεί την πολύτιμη μαστίχα σε κάθε εκδοχή της, όπως μεζεδάκια ταιριασμένα με τοπικό ούζο, μαστέλο, θαλασσινά, χειροποίητα μακαρόνια και θεϊκά γλυκά του κουταλιού. Πάνω από όλα όμως, θα θαυμάσει τον πολιτισμό του νησιού αλλά και την ευγένεια και την αρχοντιά των κατοίκων του.

Η ιστορία των Μαστιχοχωρίων ξεκινά την εποχή του μεσαίωνα, στα χρόνια της κατάκτησης της Χίου από τους Γενοβέζους (1346-1566), όταν και τα χωριά της νότιας Χίου, όπου παράγεται η μαστίχα, οργανώθηκαν ως οικισμοί-φρούρια, με στόχο την άμυνα απέναντι στους επιδρομείς που μάστιζαν το Αιγαίο. Αθέατα από τη θάλασσα, τα 25 χωριά που συνθέτουν το μεσαιωνικό σύμπλεγμα οικισμών που χτίστηκαν για να στεγάσουν τις οικογένειες των καλλιεργητών της μαστίχας και των αρχόντων που εκμεταλλεύονταν τα έσοδα.

Η μαστίχα ήταν το πιο πολύτιμο προϊόν τους, ξακουστό σε όλο τον κόσμο και ταξίδευε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης: από τους Ρωμαίους ευγενείς και τα χαρέμια των Οθωμανών ως τα μοναστήρια των Φραγκισκανών μοναχών.

Τα χωριά της Μαστίχας είναι το Λιθί, η Βέσσα, η Ελάτα, τα Μεστά, οι Ολύμποι, το Πυργί, η Καλαμωτή, τα Αρμόλια, τα Πατρικά, τα Φλάτσια, τα Νένητα, το Βουνό, η Κοινή, η Παγίδα, ο Καταρράκτης, η Εξω Διδύμα, η Μέσα Διδύμα, το Μυρμήγκι, το Θολοποτάμι, ο Αγιος Γεώργιος Συκούσης, οι Βαβίλοι, το Νεοχώρι, η Καλλιμασιά και τα Θυμιανά.

Τα Μαστιχοχώρια που σήμερα διατηρούνται σε καλύτερη κατάσταση μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1881 είναι τα Μεστά, οι Ολύμποι και το Πυργί.

Μεστά

Τα Μεστά είναι ένα από τα πιο όμορφα χωριά του νησιού και βρίσκεται 35 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Χίου.

Είναι το πιο απομακρυσμένο από τα μεσαιωνικά χωριά, αλλά ταυτόχρονα και το πιο καλοδιατηρημένο.

Η περίτεχνη αρχιτεκτονική του πηγάζει από τη Βυζαντινή περίοδο και το ίδιο το χωριό είναι χτισμένο σαν ένα κάστρο.

Τα σπίτια, μικρά και πέτρινα, χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο, σχηματίζουν στην εξωτερική περίμετρο του οικισμού ένα ισχυρό προστατευτικό τείχος.

Η βόλτα στα μικρά σοκάκια του χωριού, κάτω από τις καμάρες που σχηματίζουν τα μπαλκόνια μοιάζει με ταξίδι πίσω στο 14ο αιώνα καθώς ελάχιστα έχουν αλλάξει από τότε στο χωριό που έχει σχεδιαστεί και κτιστεί σαν ένας λαβύρινθος.

Οι κάτοικοι μπορούσαν να μπουν και να φύγουν από το χωριό μόνο μέσω μιας πόρτας η οποία βρίσκεται σήμερα στην τοποθεσία Κάτω Πόρτα.

Στο κέντρο των Μεστών υψώνεται ο αμυντικός πύργος, ένας τύπος της Ακρόπολης τον οποίο οι κάτοικοι είχαν σαν καταφύγιο σε περίπτωση επίθεσης.

Το παλαιότερο μνημείο (εκτός από το ίδιο το χωριό) είναι η εκκλησία του Παλαιού Ταξιάρχη με το ξυλόγλυπτο τέμπλο που θεωρείται περίτεχνο δείγμα της Χιώτικης ξυλογλυπτικής.

Τα Μεστά συνδέονται με το έθιμο του «Αγά», το οποίο αναβιώνει κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα εκεί και σε άλλα Μαστιχοχώρια, όπως τους Ολύμπους και το Λιθί.

Πρόκειται για ένα ιδιότυπο δικαστήριο από το οποίο δεν γλιτώνει κανείς χωρίς να πληρώσει πρόστιμο, ενώ συνήθως διανθίζεται από ποικίλα δρώμενα και παραδοσιακές μουσικές.

Μη φύγετε αν δεν δοκιμάσετε το Μεστούσικο κρασί, και κυρίως τη σούμα που φτιάχνεται στην περιοχή. Παράγεται από την απόσταξη σύκων και σταφυλιών και είναι ποτό για γερούς πότες, αλλά αγνό και με ιδιαίτερη γεύση.

Ολύμποι

Επόμενος σταθμός μας οι Ολύμποι, στο χωριό που βρίσκεται 4 χλμ. από τα Μεστά και 31 χλμ. από την πόλη της Χίου. Η όψη του μας εντυπωσιάζει πριν καν μπούμε στο εσωτερικό του. Κι αυτό γιατί η ενότητα στους εξωτερικούς τοίχους των ακραίων σπιτιών που λειτουργούσαν σαν τείχη προσδίδει φρουριακό χαρακτήρα στην όψη του χωριού.

Υπάρχει κι εδώ κεντρική πύλη, αμυντικός πύργος, ο οποίος διατηρείται μισοερειπωμένος και στενά δρομάκια με θολωτά πέτρινα τόξα πάνω τους που συνέδεαν τα σπίτια μεταξύ τους.

Στην πλατεία του χωριού βρίσκεται η μικρή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής με το ξυλόγλυπτο τέμπλο, αξιόλογο δείγμα της τέχνης του 18ου αιώνα.

Αξίζει να δείτε και την Τράπεζα των Ολύμπων, ένα διώροφο κτίριο με μακρόστενες αίθουσες που σώζεται από την παλιά μεσαιωνική περίοδο σε πολύ καλή κατάσταση. Highlight Από τους Ολύμπους μπορείτε να επισκεφθείτε το αξιοποιημένο σπηλαιοβάραθρο της Συκιάς, με τον εντυπωσιακό σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο. Ο δρόμος καταλήγει σε ερημικό ακρωτήρι όπου τα μοναδικά ανθρώπινα έργα είναι η μεσαιωνική βίγλα και το εκκλησάκι της Αγίας Δύναμης που τη συνοδεύει.

Πυργί

Το «ζωγραφιστό χωριό», όπως το αποκαλούν πολλοί λόγω των περίτεχνων διακοσμητικών μοτίβων στις προσόψεις των οικημάτων, είναι το μεγαλύτερο μεσαιωνικό χωριό της Χίου και απέχει 25 χιλιόμετρα από την πόλη και 6 χλμ. από τους Ολύμπους. Παρ’ όλες τις αλλοιώσεις που επέφεραν σ’ αυτό ο χρόνος και οι ανθρώπινες επεμβάσεις, το Πυργί αποτελεί ακόμη και σήμερα ένα ζωντανό μεσαιωνικό θρύλο.

Η πολεοδομική του διάρθρωση και η αρχιτεκτονική του μορφή προκαλούν τεράστιο ιστορικό ενδιαφέρον. Η οχυρωματική του διάταξη είναι αντιπροσωπευτική για την αντιμετώπιση των εχθρικών επιδρομών.

Εδώ το σημαντικότερο αξιοθέατο είναι τα ίδια τα πυργούσικα σπίτια με τα «ξυστά», τα διακοσμητικά στοιχεία δηλαδή στην πρόσοψη με γεωμετρικά σχήματα σε μαύρο και άσπρο.

Η τεχνική αυτή του εξωτερικού στολισμού αγαπήθηκε από τους ντόπιους και για το λόγο αυτό την διατήρησαν ζωντανή μέχρι τις μέρες μας.

Στις βόλτες στα στενά σοκάκια του χωριού θα δείτε το ναό των Αγίων Αποστόλων, ένα άριστα διατηρημένο βυζαντινό μνημείο με κεραμικό διάκοσμο, οδοντωτές ταινίες στον τρούλο, με διπλούς μαρμάρινους κιονίσκους και πολύχρωμα φιαλοστόμια στην τοιχοποιία.