H Παναγία Αγιογαλούσαινα

Η εκκλησία της Παναγίας Αγιογαλούσαινας βρίσκεται στο χωριό Άγιο Γάλας στην είσοδο του ομώνυμου σπηλαίου.

Πρόκειται για ένα μικρό βυζαντινό ναό του 12ου-13ου αιώνα. Παλαιότερα ήταν μοναστήρι, Μετόχι της Νέας Μονής.

Στο εσωτερικό του υπάρχει σπάνιο ξυλόγλυπτο τέμπλο, ένα από τα αριστουργήματα της Χιώτικης ξυλογλυπτικής που χρονολογείται το 1721.

Επίσης υπάρχουν και δείγματα από αγιογραφίες που κάλυπταν παλαιότερα το εσωτερικό του ναού.

Ο ναός καταλήγει σε σπήλαιο και στο βάθος υπάρχει μικρό παρεκκλήσι με αγίασμα όπου στάζει λευκό σταλακτικό υγρό από σταλακτίτη σε σχήμα μαστού.

Σύμφωνα με την παράδοση, λεπρή κόρη βασιλιά βρέθηκε στο χωριό Άγιος Θαλελαίος και ακολουθώντας τις οδηγίες μίας μαυροφορεμένης γυναίκας που είδε στο όνειρο της, έφτασε στο σπήλαιο.

Χρησιμοποιώντας το νερό της πηγής και θεραπευμένη από την αρρώστια της ζήτησε από τον πατέρα της να χτίσει μία εκκλησία σε αυτό το σημείο.

Το έδαφος ήταν ανώμαλο και ενώ οι τεχνίτες άρχιζαν να χτίζουν την εκκλησία στην απέναντι πλευρά, κάθε πρωί έβρισκαν τα εργαλεία τους στην πλευρά του σπηλαίου.

Τελικά η εκκλησία χτίστηκε το 13ο αιώνα στην είσοδο του σπηλαίου και πήρε το όνομα Άγιο Γάλας λόγω του θεραπευτικού υγρού που έμοιαζε σαν γάλα.